YARATICILIK NEDİR?
BİR ESERİN YARATICI OLDUĞUNU NASIL ANLIYORSUNUZ?
AİLENİZİN YARATICILIĞINIZ KONUSUNDA BİR ETKİSİ, KATKISI OLDU MU? NASIL OLDU?
USTA-ÇIRAK İLİŞKİSİNİN YARATICILIKTAKİ ÖNEMİ NEDİR?
YARATICI BİR KİŞİNİN PROFİL ÖZELLİKLERİ NELER OLMALI?
YARATICILIKTA RİTÜELLERİNİZ VAR MIDIR, NELERDİR?
YARATICILIĞIN HAZIRLIK SÜREÇLERİNİ NASIL UYGULUYORSUNUZ, ALGILIYORSUNUZ?
1.SÜREÇ: RUHUN HAZIRLANMASI
2.SÜREÇ: GÖZLEM YAPARAK GÖRSEL ZEKAYI GELİŞTİRMEK
3.SÜREÇ: HAYAL KURMAK
İLHAM PERİSİ NASIL GELİYOR? O ANDA NE HİSSEDİYORSUNUZ?
YARATICILIKTA HİÇ BAŞARISIZ OLDUNUZ MU? BUNUNLA NASIL BAŞ ETTİNİZ?
TEKNOLOJİ YARATICILIĞINIZA NASIL ETKİ EDİYOR?
GENÇLERE YARATICILIKLARINI GELİŞTİRMELERİ İÇİN NE ÖNERİRSİNİZ?
SİZİ ETKİLEYEN YARATICILAR, YARATICILIK İŞLERİNDEN ÖRNEKLER VEREBİLİR MİSİNİZ?
YARATICILIK NEDİR?
ALPER ALMELEK: Yaratıcılığı nasıl tanımlıyorsunuz?
ŞERİF KAYNAR: Yaratıcılık herkesin düşünmediği bir açıyı bulup, onun üzerine yeni bir şey kataraktan onu başka kişilere sunmaktır.
BİR ESERİN YARATICI OLDUĞUNU NASIL ANLIYORSUNUZ?
ALPER ALMELEK: Yaratıcı bir esere baktığınızda, bu tablo da olabilir ya da iş dünyasında bir CEO’nun yaptığı bir şey de olabilir, onun yaratıcı olduğunu nasıl anlarsınız?
ŞERİF KAYNAR: Ben şöyle diyorum herkesten bir farklılık gösteriyorsa ve onu gördüğünüz dakika onunla bir ilişki kurabiliyorsanız. Önünden bakıp geçiyor unutuyorsanız o demek ki yeteri kadar yaratıcı değildir. O eserle, idea ile bir ilişki kurabiliyorsanız, mesela Cem Boyner sigarayı ilk yasaklayan şirketti, çok yaratıcı bir fikirdi. Bana böyle o zamanlar ya nasıl düşünmüş böyle bir şeyi diye şaşırıp kalmıştım. Size bir impact (etki) yapacak yani. Onu duyduğunuz an bir fark yaratacak, ona yaratıcı diyorum ben.
YARATICI BİR KİŞİNİN PROFİL ÖZELLİKLERİ NELER OLMALI?
ALPER ALMELEK: Sizce yaratıcı olan bir kişinin profili nasıl olmalıdır? Hangi özelliklere sahip olmalı yaratıcı bir kişi? Herkes yaratıcı elbette, ama yaratıcılığını daha çok kullanan kişilerde hangi özellikleri fark ediyorsunuz?
ŞERİF KAYNAR: Ben şunu görüyorum, üç eğitimi. Aileden başlıyor, sonra okul, sonra iş. En fazla yaratıcılığı öğrendiğiniz yer iş ben öyle görüyorum. İkinci önemli yer aile. Eğitimi de üçüncü sıraya koyuyorum. Zaten öyle bir yaratıcı ailenin içinde doğmuşsanız 2 – 0 galip çıkıyorsunuz. Ama iş hayatı size değişik yerleri görmeyi sağlıyor, değişik tecrübeler sağlıyor, değişik senaryolar sağlıyor. O sizin yaratıcılığınıza çok büyük imkan sağlıyor. Mesela ben 21 yaşındayken ilk işimdi Afrika’ya gitmiştim. Bambaşka bir ülke keşfettim, insanlar keşfettim. O benim yaratıcılığıma çok büyük katkısı oldu. İş hayatında sizin raporladığınız patronun nasıl biri olduğu çok önemli. İyi bir patronsa size müthiş fikirler verebiliyor. Etkişilenerekten yaratıcılık oluyor. Ben böyle bir sentez yaptım.
AİLENİZİN YARATICILIĞINIZ KONUSUNDA BİR ETKİSİ, KATKISI OLDU MU? NASIL OLDU?
ALPER ALMELEK: Sizin çocukluğunuzda ailenizin sizin seçtiğiniz branşa ve yaratıcı olmanıza katkısı olmuş muydu?
ŞERİF KAYNAR: Bence birinci olarak çok önemli bir fark vardı; ailede herkes kitap okuyordu. Kitap okumanın yaratıcılıkla direk linkli olduğunu düşünüyorum. Çünkü televizyon veya sinemada olmayan bir şey var kitap okumada. Bir kere kitap okuyan bir aileye doğmuşsanız o da çok önemli bir fark yaratıyor. Ablam da hocaydı, profesördü onun da kitapları çoktu. Bir de lisan bilen biri olduğu zaman o da bir fark yaratıyor. Çünkü kaynaklarınız çok daha geniş oluyor. İngilizce bugün şey gibi İngilizce bilmeyen birinin şansı biraz daha az dünyada global biri olmak konusunda. Facebook’u Fransızlar on sene önce buldular; fakat dünya markası yapamadılar, çünkü Fransızcaydı. İngilizce olmadan dünyada global olunmuyor.
USTA-ÇIRAK İLİŞKİSİNİN YARATICILIKTAKİ ÖNEMİ NEDİR?
ALPER ALMELEK: Hem lisan hem kitap diyorsunuz. Bunlar ailenizde olduğu için aldınız. Siz büyürken ilerlerken usta – çırak ilişkisi yaşadınız mı? Böyle bir şey oldu mu hiç?
ŞERİF KAYNAR: Evet oldu. Benim Fransız bir patronum vardı, Mösyö Paterino. Bana dört sene boyunca çok önemli fikirler aşıladı hem etik açıdan neyin doğru neyin yanlış yapılacağı açısından hem özel hayatım açısından neyin doğru neyin yanlış olduğu açısından. Ama en önemlisi de değişik açılardan bakıp, büyük resmi görüp küçük detaylarda boğulmamayı gösterdi. Küçük detayları bir şekilde halledersin, önemli olan büyük resmi halletmek.
YARATICILIĞIN HAZIRLIK SÜREÇLERİNİ NASIL UYGULUYORSUNUZ, ALGILIYORSUNUZ?
1.SÜREÇ: RUHUN HAZIRLANMASI
ALPER ALMELEK: Ben İTÜ’de vermiş olduğum derste yaratıcılığı anlatırken 3 tane hazırlık aşamasından bahsediyorum. Bunlar iç içe geçmiş olan aşamalar aslında. Bunlardan bir tanesi ruhumuzu arındırmak. Yani insanlar kendilerini ister evlerinde ister Belgrad Ormanı’nda, oraya zaman zaman gittiklerinde rahatlıyorlar. Bu evinizin balkonu da olabilir. Sizin böyle bir yeriniz var mı zaman zaman gidip kafayı dağıttığınız?
ŞERİF KAYNAR: Hemen söyleyeyim, benim Ayvalık’ta sanatçılara sunduğum bir sanat evi var. Dünyaca meşhur Haluk Akakça’nın dahi oraya gelip yaptığı eserler normal kendi stüdyosundan üç misli daha yaratıcı oldu. Yani bir sanatçıyı da kendi mekanından çıkarıp Ayvalık’ta on iki metre tavanlı bir mekana soktuğunuz zaman bambaşka bir netice alıyorsunuz. Benim şahıs olarak kendi mekanım olarak birden fazla mekanım var. Güney Fransa’da bir mekanım var, Ayvalık’da bir mekanım var, bir de köpeğimle her gün yaptığım, bir tane sokak köpeğim var. Araba lastiklerimden anlıyor benim geldiğimi. Onunla yarım saat Ayşe Sultan’da koru turu yapıyorum her akşam ama. O koru turu yaparken köpeği de serbest bırakıyorum, orda da düşünüyorum bazen ağaçların altında.
2.SÜREÇ: GÖZLEM YAPARAK GÖRSEL ZEKAYI GELİŞTİRMEK
ALPER ALMELEK: Bir sonraki aşama da gözlem. Yaratıcı olan bir insanın da iş adamının da gözlem becerisi kuvvetli olmalı. Sizce yaratıcı olan bir insan gözlemini nasıl geliştirebilir?
ŞERİF KAYNAR: Bu çok enteresan bir soru. Aynı dinlemek gibi. Dinlemeyi öğrenmek çok daha zor konuşmayı öğrenmekten. Çoğu kimse dinlemiyor. Bakmakla görmek arasında da çok büyük bir fark var. Eğer deniz altında ahtapot arıyorsanız, maske ile üç saat dolaşın hiçbirini yakalayamazsınız. Ama görmeyi bilirseniz o ahtapotu bulursunuz. Çok derin bakmak lazım, biraz fokus olmak lazım, zaman geçirmek lazım. Yani bir şeye bakarken onun içine girebilmek çok önemli. Denizde ahtapot bulmak gibi.
3.SÜREÇ: HAYAL KURMAK
ALPER ALMELEK: Buradan üçüncü aşamaya geçiyoruz o da hayal kurmak. Bir yaratıcı iş adamının da hayal kurması gerekir. Hayal kurmayı nasıl geliştirebiliriz?
ŞERİF KAYNAR: Benim değişik konuşmalarımda diyorum ki hayatta ne yaparsanız yapın yani koşmak, seks her şey de hayal kurduğunuz zaman iki kere daha iyi oluyor. Diyorum ki hayal kurmayı da geliştirmenin iki tane yolu var. Pahalı yolu ve ucuz yolu. Ucuz yolu sizin sevdiğiniz gibi kitap okumak. Pahalı yolu da gezmek. Mesela Kastamonu’ya gitmek. Gittiniz mi Kastamonu’ya hiç?
ALPER ALMELEK: Gitmedim.
ŞERİF KAYNAR: Bence muhteşem bir yer dağları, ovaları. Hatay’a gitmek veya İstanbul’da Balat’ın arka sokaklarını yürümek. O sizin hayal gücünüzü çok arttırıyor.
İLHAM PERİSİ NASIL GELİYOR? O ANDA NE HİSSEDİYORSUNUZ?
ALPER ALMELEK: Peki biz bu üçünü yaptığımız zaman, ruhumuzu arındırdığımızda gözlem yaptığımızda hayal kurduğumuzda birdenbire kapıda bir ses duyuyoruz tak tak tak. Gidiyoruz kapıyı açıyoruz karşımızda İlham Perisi… İlham Perisi size geldiğinde ne hissediyorsunuz?
ŞERİF KAYNAR: Benim görüşüm insanların % 70’i İlham Perisi’nin geldiğinin farkına bile varmıyor. O ilham geldiği anda en önemli şey yazıya dökmek. Yazılmayan şey unutulur. Benim bir not defterim var bugün yapacağım şeylerdir. Sarıları hallettim diğerlerini halledemedim daha bugün. Ama üç sayfa benim devamlı sarılar var. İlham geldiği anda yazmak lazım, bence çok önemli bir şey.
ALPER ALMELEK: İlham geldiği zaman bir heyecan duyuyor musunuz ne hissediyorsunuz?
ŞERİF KAYNAR: Ben mesela geceleyin yatarken baş ucuma bir kağıt kalem koydum. Çünkü gece 3’te geliyor bana ilham rüyamın ortasında.
ALPER ALMELEK: Betül Mardin’de aynısını söyledi. Dedi ki Betül Hanım gece dua ediyorum öyle yatıyorum, sabahleyin ilhamla beraber fikir geliyor dedi.
ŞERİF KAYNAR: Mersin’de bir cıvata fabrikasına genel müdür arıyorum. Gece dörtte İzmir’den Yalçın Bey bu işe mükemmel olur diye birden uyandım yazdım. Ve hakikaten nefis netice oldu. Öyle bir yaratıcı netice buldum orada. Gece dörtte buldum. Burada on saat düşünsem aklıma gelmezdi.
ALPER ALMELEK: Gece o fikir geldiğinde ne hissettiniz heyecan mı hissettiniz?
ŞERİF KAYNAR: Heyecan hissettim, hemen yazdım. Yoksa unut. Bazen yazmıyorum sabahleyin neydi o fikir diyorum.
YARATICILIKTA RİTÜELLERİNİZ VAR MIDIR, NELERDİR?
ALPER ALMELEK: Yaratıcı insanların birtakım ritüelleri var. Çalışma saatleri olabilir bu, çalışma şekilleri olabilir. Sizin ritüelleriniz nelerdir varsa eğer? Örneğin şu saatlerde çalışmak beni daha çok motive ediyor gibi diyeceğiniz bir şey var mı? Ya da şöyle bir ortamda çalışmak gibi.
ŞERİF KAYNAR: Sabah işe dokuzda geliyorum. Dokuz ile on bir arası yaptığım bütün yazılı işler diğerlerinden daha iyi oluyor. Bu öğleden sonra biraz yumuşama, körlük başlıyor. Mesela doğru dürüst bir rapor yazacaksam sabah yazmayı tercih ediyorum.
TEKNOLOJİ YARATICILIĞINIZA NASIL ETKİ EDİYOR?
ALPER ALMELEK: Teknolojinin bir iş adamına yaratıcı olması için faydası mı vardır ya da yok mudur?
ŞERİF KAYNAR: Mesela interneti tanımamak tek bacaklı olmaya benziyor. Yani yaratıcılık için teknoloji şart. Bu şeye benzedi artık, onsuz yaşayamayacağız teknolojisiz yaşamayacağız. O bir inabler yaratıcılığa. Ama sadece teknoloji ile de yaratıcılık olmuyor. O beyin lazım orada, teknolojiyi kullanaraktan ben diyorum ki dijitalleşme ve dünya teknolojiye geçiyor onu nasılsa çalışmamız lazım. O şart diyorum, İngilizce gibi teknoloji ile haşır neşir olmak şart. Dünya böyle oldu, daha da fazla olacak. Önümüzdeki on senede her tarafa girecek.
YARATICILIKTA HİÇ BAŞARISIZ OLDUNUZ MU? BUNUNLA NASIL BAŞ ETTİNİZ?
ALPER ALMELEK: Başarısızlık da yaratıcı olan bir insanın da karşılaştığı bir şey. Yaratıcı olan kimse başarısızlık ile nasıl baş etmelidir?
ŞERİF KAYNAR: İngilizce bir terim bulacağım ben ‘Never give up’ diye bir olay var. Sıfırdan yeniden kendini yaratmayı öğrenmesi lazım. Ben onu diyorum, işten kovulmak nefis bir şeydir. Çünkü kendini yeniden yaratacaksın. Beni ABB’den kovdular bu işe girdim, 24 senedir bu işteyim. Baksanıza yeniden doğdum. Yani arada bir, çok önemli başarısız olmak. Onun için belki de o sizi bambaşka bir yöne götürecek ve siz orada yaratıcı olacaksınız.
GENÇLERE YARATICILIKLARINI GELİŞTİRMELERİ İÇİN NE ÖNERİRSİNİZ?
ALPER ALMELEK: Yaratıcı olmak isteyen genç iş adamlarına ne önerirsiniz?
ŞERİF KAYNAR: İş hayat çok önemli. Onu içinize alın diyorum ben. İnsanın uyku hayatı var, sosyal hayatı var bir de iş hayatı var. İş hayatı başarılı olanın sosyal hayatı da başarılı oluyor, uyku hayatı da başarılı oluyor. Cherish your professional life! O professional lifeda resim de yapabilirsiniz, kendi şirketiniz de olabilir, bir yerde de bir professional olarak çalışıyor olabilirsiniz. Ne yapıyorsanız o ürettiğiniz yer, onu diğer iki hayatın önüne koyun diyorum. Yani parayı kazandığınız, ürettiğiniz bölüm en önemli bölüm olsun diyorum.
