Geveze

*“Geveze” kelimesinin kökeni, sürü halinde hareket eden sığırların boyunlarına asılan bir çan olan “gevez” isimli bir alettir. Bu çanın sesi, hem kaybolan sığırların kolay bulunmasını sağlar, hem de onları bir sürü olarak yürümeye sevk eder. [Hayallere Ulaşma Rehberi, Barış Müstecaplıoğlu, ...

Gramer

’’Her tür gramer okulunun kökenini eski Yunan toplumunda aramak gerek. Gramer okulu terimi İngilizce’ye ilk kez ‘gramer scole’ biçimiyle 1387’de girmiştir ama Latince ‘schola grammatica’, bundan 200 yıl kadar önce kullanılıyordu. The Kings School Canteburry, İngiltere’deki en eski gramer okulu ...

Ekonomi

Atina kentini MÖ. 11. yüzyıldan önce bir araya gelen birkaç klan kurmuş. İlk başlarda anlaşılan her klanın yerleşim alanı duvarlarla çevrili bir tür avlu imiş. Yunanca ‘oikos’ sözcüğü bu nedenle klasik devirde hem ‘mahalle’ hem ‘ev’ anlamını üstlenmiş. Bu tip ...

Kalamar / Kalem / Kamış

Eski Yunanca ‘Kalamos’ hem kamış, hem kamıştan yapılmış ‘kalem’ demek. Latinceye ‘calamus’ olarak geçmiş. Araplar da daha sonra bu icadı ‘qalem’ olarak benimsemişler. Bizim kullandığımız ‘kalem’ de buradan geliyor. ‘Kalemlik’ ya da ‘kalem torbası’ anlamına gelen ‘calamarium’ antik Roma dünyasında ...

Etimoloji/Karaköy

‘Karaköy’ semtinin asıl adı ‘Karayköy’müş. Fatih Sultan Mehmet devrinde Kırım’dan getirilen Karayları, eski adı Galata olan semtin bir köşesine yerleştirmişler….Karaylar, daha çok Kırım ve civarında oturan Tatar Türkçesi konuşan bir çeşit Yahudi topluluğu. Yahudi din yasalarının temeli olan Talmud’u ve ...

Etimoloji/Terör

”Fransızca sözcük ‘terreur’, ‘şiddetli korku’ demek. Siyasi anlamda ilk kez 1973’de kullanıldı. Fransız İhtilali’nden sonra iktidara gelen Robespiere ve takımı, devrim düşmanlarına karşı terör politikası uyguladılar. Her gün yüzlerce ‘rejim karşıtı’ mahkemeye çıkartılıp giyotine gönderildi. 20. yüzyıl ortalarına dek terorizm ...

Etimoloji/Acemi Çaylak

”Acemi Çaylak deyiminde geçen henüz mesleğin inceliklerini öğrenmemiş bir kuş değil. Çaylak kelimesinin 19. yüzyıla dek canlı olan bir diğer anlamı ‘bağırarak haber götüren bir tür haberci, tebligat memuru’.  [Kelimebaz, Sevan Nişanyan, Everest Yayınları, 2016, s.41]

Etimoloji/Çavuş

”Çavuşun özgün anlamı, ‘çığırtkan, emirleri yüksek sesle tekrarlayan görevli, kağanın teşrifat memuru’. ‘Ses’ kelimesi Türkçe’de ta 18. yüzyıla dek marjinaldir. Onun yerine yaygın olarak ‘çav’ kullanılır. Aynı şekilde ‘seslenmek, yüksek ses çıkarmak’ anlamında ‘çavmak’ yahut ‘çawmak’ fiili de hayli yakın ...

Etimoloji/Amigo

‘’Latince’de ‘amare’ sevmek demektir. Latincede iki sesli arasına gelen ‘k’ sesi İspanyolcada daima ‘g’ halini aldığı, Latince -us eril eki de İspanyolca -o eril ekine dönüştüğü için Laitnce ‘amicus’ İspanyolca ‘amigo’ olmuş. ‘Arkadaş’ anlamına gelen bu sözcük 1950’lerde Tommiks, Teks ...

Etimoloji/Amatör

Amatör sözcüğü Latince’deki ‘amare’ sevmek’ten gelir. Latince olan ‘amator’ Fransızca ‘amateur’ şeklinden Türkçeye ‘amatör’ olarak gelmiştir. Bu arada, bir işi para için değil sevdiği için yapan kimse anlamını kazanmış.  [Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı, Sevan Nişanyan, Everest Yayınları, 2016, ...